چاودێری تەندروستیی

ئەگەر تۆ هێشتا ناوت تۆمار نەکردووە، دەتوانیت تەنها دەستت بگات بە خزمەتگوزارییە تەندروستییە فریاگوزاریەکان و خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان بۆ نەخۆشییە درمیەکان لە دامەزراوەکانی چاوەدێری تەندروستی سەرەتایی. بۆ ئەوەی هیچ سنووردارکردنێک لە دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی دوور بکەویتەوە، ئێمە بە توندی هانتان دەدەین کە داواکاری پاراستنی نێودەوڵەتیتان لە زووترین کاتدا پڕبکەنەوە.

چاوەڕوان دەکرێت خاوەن ئیقامە تێچووی ئەو خزمەتگوزارییە تەندروستییانەی کە وەریدەگرن بە توانای خۆیان دابین بکەن. 

یەکێک لە مەرجە سەرەکییەکان بۆ بەدەستهێنانی ئیقامە ئەوەیە کە بیمەی تەندروستیت هەبێت کە بۆ ماوەی 

ئیقامە کارا بێت. بەم شێوەیە ئەو کەسانەی ئیقامەیان هەیە، پێویستە لە شوێنی پێویستدا پشت بەم بیمە تەندروستییە ببەستن. بۆیە ناتوانرێت ئەوانەی ئیقامەیان هەیە سوودمەند بن لەو خزمەتگوزارییە بێبەرامبەرانەی چاودێری تەندروستی کە لەبەردەستی داواکاران یان سودمەندانی پاراستنی نێودەوڵەتیدایە. 

بەڵگەنامەیەکی ناسنامە کە ناسنامەی بیانی لەسەرە و بە ژمارە ‘٩٩’ دەست پێدەکات، دەدرێت بە داواکاران و سودمەندانی پاراستنی نێودەوڵەتی. ئەگەر تۆ هیچ بیمەیەکی پزیشکی ناتگرێتەوە و توانای داراییت نییە، ئەم بەڵگەنامەی ناسنامەیە ڕێگەت پێدەدات بۆ ماوەی ساڵێک دوای داواکاری پاراستنی نێودەوڵەتیت دەستت بگات بە خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی بێبەرامبەر لە دامەزراوە تەندروستییە گشتیەکان. 

دەتوانیت سەردانی دامەزراوەکانی چاوەدێری تەندروستی سەرەتایی بکەیت بۆ وەرگرتنی دەستنیشانکردنی سەرەتایی، چارەسەرکردن و خزمەتگوزارییەکانی چاکسازی. ناوەندە تەندروستییەکان، ناوەندەکانی چاودێری دایکان و کۆرپە و پلاندانانی خێزان، و دەرمانخانەکانی سیل وەک دامەزراوەی چاوەدێری تەندروستی سەرەتایی شایستەن. هەروەها “ناوەندی تەندروستی کۆچبەران” لە هەندێک پارێزگادا هەن، کە وەک دابینکەری چاودێری تەندروستی سەرەتایی کاردەکەن. هەروەها هەموو ئەم سەنتەرانە پشکنین و کوتان بۆ نەخۆشییە گوازراوەکان و خزمەتگوزاری تایبەتمەند بۆ کۆرپە و منداڵ و هەرزەکاران و هەروەها خزمەتگوزاری تەندروستی دایکان و منداڵبوون پێشکەش دەکەن. 

هەروەها دەتوانیت ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە دامەزراوە تەندروستییە لاوەکییەکان یان باڵاکانەوە بکەیت. نەخۆشخانەکانی دەوڵەت بە دامەزراوەی تەندروستی لاوەکی دادەنرێت، 

لەکاتێکدا نەخۆشخانەکانی زانکۆ و نەخۆشخانەکانی توێژینەوە و پەروەردە بە دامەزراوەی تەندروستی باڵا دادەنرێت. 

تکایە ئاگاداربن کە جگە لە حاڵەتی فریاگوزاری، لەوانەیە نەتوانیت خزمەتگوزاری بێبەرامبەر لە نەخۆشخانەکانی زانکۆ یان نەخۆشخانەکانی پەروەردە و توێژینەوە بەبێ ڕەوانەکردنی پێشوەختە وەربگریت. ڕەوانەکردن بۆ نەخۆشخانەکانی توێژینەوەی زانکۆ و دامەزراوە تەندروستییە تایبەتەکان سنووردارە بە خزمەتگوزارییەکانی چاودێری فریاگوزاری و چاودێری چڕ و هەروەها برینداربوونی سووتاوی و چارەسەری شێرپەنجە.

ئەگەر داواکاری پاراستنی نێودەوڵەتیت ڕەتکرایەوە یان داواکارییەکەت بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ کێشراوەتەوە یان قبوڵنەکراوە، لەوانەیە چیتر دەستت نەگات بە خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی بێبەرامبەر. ئەگەر پێت وایە کە پێویستیەکی پزیشکی تایبەتت هەیە یان تووشی کێشەیەکی تەندروستی درێژخایەن بوویت کە پێویستی بە چارەسەرکردن و بەدواداچوون هەیە، دەتوانیت لەگەڵ ڕاپۆرتە پزیشکییەکانت کە لەلایەن نەخۆشخانە حکومییەکان یان دامەزراوە تەندروستییە گشتیەکانی دیکەوە دەرچووە، داواکاری پێشکەش بە بەڕێوەبەرایەتی بەڕێوەبردنی کۆچبەری پارێزگا بکەیت. لەوانەیە بەرپرسیارەکان داوات لێبکەن داواکارییەک پێشکەش بکەیت کە وردەکارییەکانی پێداویستی و داواکارییەکانتانی تێدا بێت. لە کاتی پێداچوونەوەدا بڕیارێک سەبارەت بە داواکارییەکەت دەدرێت و بەپێی ئەو بڕیارە ئاگادار دەکرێیتەوە.

تێچووی خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی ئەگەر بکەوێتە چوارچێوەی ڕێنمایی جێبەجێکردنی تەندروستی. هەرچەندە مەودای خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی زۆر فراوانە، بەڵام بۆ ئەو پرسە تەندروستیانەی کە ناچنە چوارچێوەی ڕێنمایی جێبەجێکردنی تەندروستی یان لەو ئاستەنگانەی کە تێیدا هاتووە تێناپەڕن، لەوانەیە داوات لێ بکرێت پارەیەکی زیادە بدەیت.

پێویست ناکات چاوپێکەوتنت هەبێت بۆ دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان کە لە دامەزراوەکانی چاوەدێری تەندروستی سەرەتایی پێشکەش دەکرێن. بەڵام بۆ ئەوەی سوودمەند بیت لە خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان کە لە نەخۆشخانەکاندا پێشکەش دەکرێن، پێویستە کاتێک دیاری بکەیت. دەتوانیت ئەم چاوپێکەوتنە لە ڕێگەی سەنتەری پەیوەندی ١٨٢ ئەنجام بدەیت. بەڵام لە ئێستادا هیچ هاوکارییەکی لێکدانەوە لە سەنتەری پەیوەندییەکانی ١٨٢دا نییە. بەم شێوەیە گرنگە لە کاتی پەیوەندیکردندا بەم ژمارەیەوە هاوکاری کەسێکی تورک زمانت هەبێت. 

لە بەرواری چاوپێکەوتنەکەتدا پێویستە پێش بینینی پزیشکەکەت ژمارەی بارکۆد وەربگریت. هەروەها گرنگە بەڵگەنامەی ناسنامەی داواکاری پاراستنی نێودەوڵەتی یان بەڵگەنامەی ناسنامەی سودمەندی پاراستنی نێودەوڵەتی لەگەڵ خۆتدا ببەیت کاتێک سەردانی نەخۆشخانە دەکەیت. 

دەتوانیت چاوپێکەوتنەکانت لە دامەزراوەکانی چاودێری تەندروستی لاوەکییەوە لە ڕێگەی سیستەمی چاوپێکەوتنی پزیشکی ناوەندی (mhrs.gov.tr) کە سەر بە وەزارەتی تەندروستیە، ئەنجام بدەیت. دەتوانیت بە پاسۆردی E-Devlet بچیتە ناو ئەم سیستەمە. ماڵپەڕی mhrs.gov.tr زمانی عەرەبی و ئینگلیزی و ڕووسی تێدایە. 

یەکێکی دیکە لە ماڵپەڕەکانی وەزارەتی تەندروستی بریتییە لە e-Nabız 

(https://enabiz.gov.tr). هەروەها دەتوانیت بە پاسۆرد و ژمارەی ناسنامەی E-Devlet 

بچیتە ژوورەوە بۆ ئەم بەرنامەیە؛ بەڵام ماڵپەڕەکە تەنها بژاردەی زمانی تورکی و ئینگلیزی هەیە. ڕاپۆرتەکانی چارەسەرەکان و ئەنجامەکان لەم ئەپڵیکەیشنە دەستت پێدەگات و دەتوانیت بە ئاسانی بچیتە ناو سیستەمی چاوپێکەوتنی پزیشکی ناوەندی لە ڕێگەی ئەپڵیکەیشنەوە.

لە ئەو کەسانەی داوای پاراستنی نێودەوڵەتییان کردووە چاوەڕوان دەکرێت، لەو پارێزگایە نیشتەجێ بن کە بۆیان دیاری کراوە، کە پێی دەوترێت “شاری مانگی دەستکرد”، لەکاتێکدا چاوەڕێی ئەنجامی داواکارییەکەی دەکەن. ئەم پارێزگایە دیاریکراوە، یان “شارە مانگی دەستکرد”، لەسەر بەڵگەنامەی ناسنامە ئاماژەی پێکراوە کە بۆ داواکارانی پاراستنی نێودەوڵەتی دەرچووە. هەروەها ڕەنگە سودمەندانی پاراستنی نێودەوڵەتی لە ژێر پابەندبووندا بن کە لە پارێزگایەکی دیاریکراودا نیشتەجێ بن. وەک یاسایەک، داواکاران و سودمەندانی پاراستنی نێودەوڵەتی دەتوانن دەستیان بە ماف و خزمەتگوزارییەکان بگات، لەوانەش خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی، تەنها لەو پارێزگایەی کە دیاری کراوە کە تۆمارکردنیان تێدا تەواو کردووە. 

بەڵام ئەگەر لە پارێزگایەکی دیاریکراودا نەتوانرێت چارەسەری پێویست وەربگیرێت، لەوانەیە تۆ ڕەوانەی پارێزگایەکی دیکە بکرێیت، بەپێی ویست و بڕیاری دابینکەری چاوەدێری تەندروستی. لەم حاڵەتەدا پێویستە بەو فۆڕمەی ڕەوانەکردن کە لە نەخۆشخانە وەرتگرتووە پەیوەندی بە فەرمانگەی بەڕێوەبەرایەتی بەڕێوەبردنی کۆچبەری پارێزگاکانەوە بکەیت لە شاری تۆمارکردنەکەت و داوای مۆڵەت بکەیت بۆ گەشتکردن بۆ ئەو پارێزگایەی کە ئەو نەخۆشخانەیەی کە ڕەوانەی بۆ دەکرێیت لێیدایە.

بۆ بارودۆخی پزیشکی فریاگوزاری، دەتوانیت خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی بەبێ هیچ سنووردارکردنێکی جوگرافی وەربگریت.

ئەگەر حاڵەتێکی تەندروستی فریاگوزاریت هەیە، پێویستە دەستبەجێ پەیوەندی بە سەنتەری پەیوەندی فریاگوزاری ١١٢ بکەیت و بەپێی ئەو زانیاری و ڕێنماییانەی کە پێت دراوە مامەڵە بکەیت. هێڵی سەنتەری پەیوەندی فریاگوزاری ١١٢، کە دەتوانیت پەیوەندی پێوەبکەیت لە ئەگەری نەخۆشی یان برینداربوون کە پێویستی بە پشتگیری پزیشکی فریاگوزاری هەبێت، یان لە دۆخی مەترسیدار بۆ سەر ژیانت، ئاراستەت دەکان بۆ هێڵی ١٥٧ی سەنتەری پەیوەندییەکانی بیانییەکان لە ئەگەری داوای پشتگیری وەرگێڕان. ناوەندی پەیوەندییەکانی بیانییەکان (YIMER) کە لەژێر سەرۆکایەتی بەڕێوەبردنی کۆچدا کاردەکات، بە زمانەکانی تورکی، ئینگلیزی، عەرەبی، فارسی، ڕووسی و ئەڵمانی پشتیوانی پێشکەش دەکات. لە حاڵەتی فریاگوزاریدا، دەتوانێت پشتگیری وەرگێڕان پێشکەش بکات بە ڕێنمایی سەنتەری پەیوەندی فریاگوزاری١١٢.

ئەگەر تۆ ڕەوانەی دامەزراوەیەکی تەندروستی لاوەکی یان باڵا بوویت، وەک نەخۆشخانەی توێژینەوەی زانکۆ یان نەخۆشخانەیەکی تایبەت لە چوارچێوەی هەمان پارێزگا، تکایە ئەوەت لەبەرچاو بێت کە پێویستە لە کاتی ڕەوایی ڕەوانەکردنەکەدا پەیوەندی بە دامەزراوەکە بکەیتەوە. 

بۆ خزمەتگوزارییەکانی نەخۆشی دەرەوەی نەخۆشخانە، ڕەوایی ڕەوانەکردنەکە پێنج ڕۆژی هەفتەی کارکردن کاردەکات. ماوەی کاریگەری ڕەوانەکردنەکان بۆ ئەو کەسانەی کە نەخۆشی درێژخایەنیان هەیە یان بۆ ئەو کەسانەی کە خاوەنی بەڵگەنامەی کۆنترۆڵن بەڵگەنامەی ڕەوانەکتدن لە ماوەی سی ڕۆژدا کاردەکات. ئەگەر ماوەی کارکردنت لەدەستدا، دەبێت بەدوای ڕەوانەکردنی نوێدا بگەڕێیت. 

ئەگەر ڕەوانەی نەخۆشخانەیەکی پارێزگایەکی تر کرایت، پێویستە سەرەتا پەیوەندی بە بەڕێوەبەرایەتی بەڕێوەبردنی کۆچبەری پارێزگاکە بکەیت و داوای مۆڵەتی گەشت بکەیت.

هەرچەندە لە هەندێک دامەزراوەی تەندروستیدا وەرگێڕ هەن کە خزمەتگوزاری وەرگێڕان پێشکەش دەکەن (بە شێوەیەکی سەرەکی بە زمانی عەرەبی و فارسی و تا ڕادەیەک بە زمانەکانی دیکە)، بەڵام بەداخەوە ئەم خزمەتگوزارییە زۆر سنووردارە.لە ناوەندەکانی چاودێری تەندروستی کۆچبەران کە هەروەها دامەزراوەی چاودێری تەندروستی سەرەتایین، وەرگێڕان بەپێی توانا بەردەستە.

سەنتەری پەیوەندی فریاگوزاری کە دەتوانیت لە ڕێگەی ژمارە تەلەفۆنی ١١٢ پەیوەندی پێوە بکەیت بۆ داوای یارمەتی پزیشکی لە ئەگەری ڕوودانی حاڵەتی لەناکاودا، ئاراستەت دەکات بۆ سەنتەری پەیوەندیکردنی بیانییەکان ئەگەر داوای یارمەتی وەرگێڕان بکەیت. سەنتەری پەیوەندی بۆ بیانییەکان، ناوەندێکی پەیوەندییە کە لەلایەن سەرۆکایەتی بەڕێوەبردنی کۆچەوە دامەزراوە و بە زمانەکانی تورکی، ئینگلیزی، عەرەبی، فارسی، ڕووسی و ئەڵمانی کاردەکات. تەنها لە حاڵەتی فریاگوزاریدا، لەگەڵ ڕەوانەکردن لە سەنتەری پەیوەندی فریاگوزاری ١١٢، سەنتەری پەیوەندیکردن بۆ بیانییەکان پشتگیری وەرگێڕان پێشکەش دەکات.

هەروەها ئەو ڕێکخراوانەی کۆمەڵگەی مەدەنی کە پشتیوانی لە پەنابەران و کۆچبەران لە تورکیا دەکەن، دەتوانن خزمەتگوزاری وەرگێڕان بۆ دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی بەپێی سەرچاوە و

 تواناکانیان پێشکەش بکەن. دەتوانیت پەیوەندی بە ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی شارەکەتەوە بکەیت بۆ وەرگرتنی زانیاری زیاتر سەبارەت بە خزمەتگوزارییەکانی پشتیوانی وەرگێڕان.

هەروەها سەنتەری پەیوەندییەکانی وەزارەتی تەندروستی کە دەتوانن لە ڕێگەی ژمارە تەلەفۆنی ١٨٤ پەیوەندییان پێوە بکەن، خزمەتگوزاری وەرگێڕانیش پێشکەش دەکان. ئەم سەنتەری پەیوەندییە زانیاری گشتی سەبارەت بە چۆنیەتی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی دەدات. هەروەها دەتوانیت نیگەرانییەکان یان ناڕەزایەتییەکانتان سەبارەت بە خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی کە لە ڕێگەی ئەم سەنتەری پەیوەندییەوە وەرتگرتووە، بەیەکەوە باس بکەن.

 هەروەها جەخت لەوە دەکەینەوە کە سەنتەری پەیوەندییەی ١٨٢ کە پێویستە پەیوەندییان پێوە بکەیت بۆ ئەوەی کاتێک بۆ نەخۆشخانە حکومییەکان دیاری بکەیت، یارمەتی وەرگێڕانیان نییە. بۆیە گرنگە لە کاتی پەیوەندیکردن بەم ژمارەیە هاوکاری کەسێکی تورک زمانت هەبێت.

دەتوانیت دەرمانی بێبەرامبەر وەربگریت، کە لەلایەن پزیشکەکانەوە نوسراوە و دەکەوێتە چوارچێوەی بیمەی تەندروستی گشتی کە لەلایەن دامەزراوەی ئاسایشی کۆمەڵایەتییەوە دابینکراوە. لە هەندێک پارێزگادا ڕەنگە پێویستبێت بڕی پشکی نەخۆش بدەیت. جگە لەوەش، ئەگەر جیاوازی لە نێوان دەرمانی ڕێنماییکراو و دەرمانی دابینکراودا هەبێت، لەوانەیە داوات لێبکرێت بڕی ئەم جیاوازییە بدەیت. 

ڕەنگە ڕەچەتە بە شێوەی ئەلیکترۆنی بێت یان بە شێوەی نووسراو. ئەگەر ڕەچەتەکەت ئەلیکترۆنییە، تکایە دڵنیابە لەوەی کە ژمارەی ڕەچەتەکەت هەیە. ئەگەر ڕەچەتەکەت بە شێوەی 

نووسراو دابین کراوە، گرنگە ئەم بەڵگەنامەیە لەگەڵ خۆتدا بێت کاتێک پەیوەندی بە دەرمانخانە گرێبەستکراوەکان دەکەیت. ناو تۆمارکردن مەرجێکی پێشوەختەیە بۆ دەستڕاگەیشتن بە دەرمان. هەروەها تکایە دڵنیابە کە بەڵگەنامەی ناسنامەکەت کە ژمارەی ناسنامەی بیانییەکەت لەسەرە کە بە ‘٩٩’ دەست پێدەکات لەگەڵ خۆتدا بێت کاتێک دەچیتە دەرمانخانە.

داواکاران و سودمەندانی پاراستنی نێودەوڵەتی مافی وەرگرتنی پشتگیری تەندروستی دەروونییان هەیە کە لەلایەن نەخۆشخانە حکومییەکانەوە پێشکەش دەکرێت. جگە لەوەش، لەوانەیە پشتگیری لە سەنتەرەکان وەربگریت کە لەلایەن وەزارەتی خێزان و خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان بەڕێوەدەبرێن و ئەو ڕێکخراوانەی کۆمەڵگەی مەدەنی کە بە هاوکاری لەگەڵ وەزارەت کاردەکەن و خزمەتگوزارییە دەروونیە کۆمەڵایەتییەکان پێشکەش دەکەن.

تۆ مافی ئەوەت هەیە بەبێ جیاوازی دەستت بگات بە خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستی، مافی ئاگادارکردنەوەت هەیە لە باری تەندروستی و چارەسەرە ئەگەرییەکان، مافی ڕەزامەندی یان ڕەتکردنەوەی چارەسەرکردن وەک ئەوەی یاسا ڕێگەی پێداوە، و مافی پاراستنی نهێنی و چاودێری ڕێزدارانە. هەروەها مافی وەرگرتنی بڕیاری کۆتاییت هەیە سەبارەت بە چارەسەرکردن، مافی سوودمەندبوون لە پێشینەی چارەسەرکردن، مافی وەرگرتنی سەردان و داوای هاوەڵی کەسێکی تر، و مافی وەرگرتنی چاودێری سەلامەت و ڕەچاوکراو. 

ئەگەر پێت وایە مافەکانت وەک نەخۆشێک پێشێل کراوە، مافی سکاڵاکردنت هەیە و لە شوێنی گونجاودا،

بۆ وەرگرتنی قەرەبووی زیانەکانی جەستەیی یان دەروونی کە تووشی بوویت. بۆ ئەم مەبەستە، دەتوانیت داواکاری پێشکەش بە یەکەی مافی نەخۆش بکەیت لەو نەخۆشخانەیەی کە خزمەتگوزارییەکانی چاوەدێری تەندروستیت لێ وەرگرتووە. لە هەر حاڵەتێکدا، و بە تایبەتی لەو حاڵەتانەی کە هەست دەکەیت ناڕەزایەتییەکانتان بە شێوەیەکی پێویست چارەسەر نەکراون، تۆ مافی ئەوەت هەیە سکاڵایەکی نووسراو پێشکەش بە دەستەی مافی نەخۆشەکان بکەیت لە ژێر بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی پارێزگاکان. هەروەها دەتوانرێت لە ڕێگەی سەنتەری پەیوەندی ١٨٤ی وەزارەتی تەندروستیەوە نیگەرانییەکان یان ناڕەزایەتییەکانتان دەرببڕن. ئەم هێڵە پەیوەندیە خزمەتگوزاری وەرگێڕانیش پێشکەش دەکات.